بن بست انتخاباتی افغانستان و احتمالات آینده

حامد حیدری

به رغم توافق سیاسی بین دو نامزد انتخابات ریاست جمهوری داکتر عبدالله عبدالله و داکتر اشرف غنی احمد زی با میان جی گری جان کری وزریر امور خارجه ایالات متحده امریکا، هنوز پرسش‌ها و ابهامات زیادی در مورد چگونگی خارج شدن افغانستان از بن بست انتخاباتی فعلی و هم چنین پیامدهای خطرناک آن وجود دارد. در حالی که بن بست سیاسی افغانستان به دلیل ادعای تقلب سازمان یافته در دور دوم انتخابات از سوی تیم انتخاباتی داکتر عبدالله عبدالله موجب افزایش احتمال تنش های سیاسی و امنیتی داخلی شده بود، با سفر دو روزه جان کری وزیر امور خارجه آمریکا به کابل و اقدامات میانجیگرانه وی، هر دو نامزد انتخابات ریاست جمهوری یعنی داکتر عبدالله عبدالله و داکتر اشرف غنی احمد زی توافق کردند تا کل آراء مورد بازشماری قرار گیرد و پس از اعلام نتیجه انتخابات، هر دو نامزد برنده و بازنده نسبت به تشکیل دولت وحدت ملی اهتمام ورزند.  اما به رغم توافق سیاسی فوق، اکنون پرسش‌ها و ابهامات زیادی در مورد چگونگی خارج شدن افغانستان از بن بست سیاسی فعلی و هم چنین پیامدهای خطرناک آن وجود دارد. به همین دلیل، به نظر می رسد این توافق از ظرفیت لازم برای تضمین آینده ای آرام برای فضای سیاسی افغانستان برخوردار نیست و با توجه به این که فرایند بازشماری آراء ممکن است هفته ها طول بکشد اما احتمال وقوع هرگونه اتفاق جدید در صحنه سیاسی افغانستان دور از تصور نخواهد بود. به عبارت دیگر، با توجه به این که دو شرط توافق یعنی بازشماری آراء و تشکیل دولت وحدت ملی از این ظرفیت برخوردارند که مبنای چالش های جدید در افغانستان باشند، اما در مورد روندهای سیاسی آینده کشور نمی توان با قطعیت کامل صحبت کرد.برای درک استدلال فوق بايد گفت جامعه فعلی افغانستان از نظر سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در شرایط گذار به سر می برد که برخی از ویژگی های این دوران گذار عبارتند از ضعف یا فقدان اقتدار حکومت مرکزی بر کلیت جغرافیای سیاسی افغانستان؛ عدم تثبیت نهادهای قانونگذار و اجرایی کشور؛ غلبه منافع قومی و قبیله ای بر منافع ملی؛ فقدان هویت ملی قوی؛ بالا بودن ضریب امنیتی شدن پدیده ها و تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و عدم تعادل لازم و کافی میان فرایندهای توسعه و امنیت . بنابراین با توجه به پیش فرض های مزبور، پیش بینی چشم انداز روشن و مثبت از فضای سیاسی آینده افغانستان بسیار سخت خواهد بود و به نظر می رسد توافقات سیاسی اخیر که متاثر از نقش میانجیگرانه ایالات متحده امریکاست ، ممكن است به ايجاد تنفس مصنوعي در افغانستان منجر شود؛ اما تا تثبيت سازوكارهاي سياسي و نيز شكل گيري فرهنگ سياسي مشاركتي در افغانستان فاصله زيادي دارد. ازسوی هم انتخابات که خود بزرگترین نماد دموکراسی به شمار میرود با چالش‎های زیادی همراه شد در حالی که انتظارات از انتخابات اخیر در کشور بیشتر بود. دو مورد از بزرگترین چالش‎ها و خطرات احتمالی انتخابات ایجاد ناامنی و دست ‎درازی‎ و تقلب در این روند بود و از این نگاه انتخابات باید در فضایی امن و دور از دست ‎درازی‎های دولت‎مردان برگزار می‎شد که نشد. تأمین امنیت و ایجاد فضای امن در بستر انتخابات برای مشارکت مردم در این روند و بهره‎گیری از حق انتخاب توده‎های مردمی یکی از پربحث ‎ترین گفتمان‎های انتخاباتی در کشور بود. مردم افغانستان برای تحقق تفکرات و اندیشه‌های دموکراتیک خود با تحمل خطرات احتمالی از جانب طالبان حتی با وجود تهدید به مرگ و قطع انگشتان با حضور گسترده در انتخابات به وظیفه شهروندی خود عمل کردند. بااین همه با توجه به وضعیت سیاسی حساس کشوراندک سهل‎انگاری می‎تواند ضربه‎ جبران‎ناپذیری به بدنه قدرت و اندیشه‎های دموکراتیک مردم  وارد کند. اکنون نوبت ستادهای انتخاباتی، نامزد ها و ناظران ملی و بین‌المللی است تا با ارج نهادن به اندیشه‎ها و از خودگذشتگی ملت افغانستان در خلق حماسه انتخابات این روند را با موفقیت به پایان رسانده و به اندیشه‎ها و آرزوهای مردم افغانستان جامه عمل بپوشانند.